ŚREDNIOWIECZE

Mapa Europy X w.

 

Średniowiecze jest epoką obejmującą aż 1000 lat (od V do XV wieku) 

 

 Podział chronologiczny Średniowiecza:

 

Wczesne Średniowiecze (V-X w.)

—Jest to okres pograniczny. W sztuce łączono tradycje sztuki rzymskiej ze sztuką plemion germańskich oraz ze sztuką Wschodu – Bizancjum. Główną rolę odgrywało piśmiennictwo łacińskie. Kształtowały się idee, tematy i motywy, które były wykorzystywane w późniejszych etapach rozwoju epoki. 

 

Dojrzałe Średniowiecze (XI-XII w.)

W sztuce dominuje styl romański. W literaturze zaczyna się kształtować, obok piśmiennictwa łacińskiego, również twórczość w językach narodowych. (to zjawisko potrwa aż do końca XV wieku).

Schyłkowe Średniowiecze - tzw. Jesień Średniowiecza (XIV-XV w.)

W sztuce dominuje styl gotycki. Pojawiają się pierwsze zwiastuny kolejnej epoki.

 

 

 

 

SZTUKA

 

romańska i gotycka

 

  

 

 Cechy charakterystyczne architektury romańskiej:

■ grube mury,

■ —sklepienie kolebkowe (o kształcie walca, ciężkie, masywne) lub krzyżowe (dwie skrzyżowane kolebki, tworzące krzyż), 

 

a.kolebkowe, b. klasztorne, c. kolebkowe z lunetami d. beczułkowe, e. krzyżowe, f. krzyżowo-żebrowe

 

—■ prostota form,

—■ mało zdobień, w kościołach jedynie rzeźby bądź płaskorzeźby,

■ —budowle z zasady są obronne,

■ —okna małe, wąskie jak strzelnice, położone wysoko, zakończone półkolistym łukiem,

—■ jedna lub trzy nawy, z których środkowa jest największa,

■ —mroczne wnętrza,

■ —ołtarz zorientowany na wschód (w stronę grobu Chrystusa). 

 

   

   

 

 Rzeźba romańska

Rzeźba romańska podporządkowana była architekturze. Wypełniała przeznaczone dla niej miejsca w portalach, tympanonach, niszach i kapitelach kolumn. Tematyka kamiennych rzeźb związana była głównie z Testamentem, a także Żywotami Świętych. Częste pojawiały się również motywy zwierzęce i roślinne symbolizujące, m.in. walkę dobra ze złem. Była to tak zwana "Biblia dla ubogich", ponieważ przybliżała osobom nie umiejącym czytać (czyli większości społeczeństwa) prawdy wiary i następstwa ich nieprzestrzegania.

Cechy rzeźby romańskiej
● przewaga płaskorzeźb (reliefów), niewielka ilość rzeźb wolno stojących,
● bliskie związki rzeźby z architekturą,
● wykonanie rzeźb w kamieniu, rzadziej w drewnie,
● upodobanie rzeźbiarzy do scen ilustrujących Pismo Święte,
● zdobienie portali (obramowania drzwi wejściowych), kapiteli kolumn i ich trzonów, umieszczanie rzeźb w niszach,
● stosowanie prawa ram - figurki bohaterów komponowano, tak aby mieściły się one w kwadracie,
● anonimowość artystów,

    

  

Malarstwo romańskie 

Malarstwo było podobnie jak rzeźba związane z budowlami, głównie kościelnymi. Tworzono freski - malowidła wykonywane na ścianach, mozaiki   (to wpływ Bizancjum, widoczny zwłaszcza we Włoszech), witraże i miniatury (ilustrowano ręcznie księgi, plakietki, puzderka). Malowano w charakterystyczny sposób: najpierw obrysowywano kontur postaci, później zaś kolorowano. Postaci zazwyczaj występowały na złotym i srebrnym tle. Tematyka była głównie biblijna, często malowano także motywy roślinne. 

   

   

Cechy charakterystyczne architektury gotyckiej:

 

■ monumentalizm budowli,

■ kościoły wysokie, smukłe, jasno oświetlone,

■ akcentowanie kierunków wertykalnych (w górę),

■ sklepienie krzyżowo-żebrowe,

■ ostre łuki,

■ mury silnie przeprute,

■ ogromne okna, zajmujące często całe ściany, zakończone ostrym łukiem, wypełnione witrażami (obrazami tworzonymi z kawałków kolorowego szkła),

■ kościoły zwykle trzynawowe (rzadko 5), bazyliki z półkolistym chórem,

■ nad głównym portalem zwykle mieściła się rozeta

■ (okrągłe okno z witrażem). 

 

W gotyku budowle odznaczały się dużą lekkością w stosunku do budowli romańskich. Miały one wiele okien, wypełnianych zazwyczaj witrażami, strzeliste wieże, bogato zdobione portale.

    

   

 

Rzeźba gotycka 

Najpiękniejsze rzeźby znajdziemy w kościołach – w portalach - obramowaniach wrót, a w tympanonie – kunsztowną kompozycję reliefową. Zdobnictwo tego typu wykorzystuje formy ornamentalne, mające swoje źródło w świecie roślin. Postać ludzka oddana jest we właściwych proporcjach, ma naturalną postawę i gesty. 
Rzeźba gotycka to także często monumentalne posągi, wykorzystywane jako ozdoba katedr – zespolone z architekturą. Przedstawiają one zazwyczaj Maryję i świętych, pojawiają się jednak także osoby świeckie. Występują zarówno pojedyncze figury, jak i grupy postaci. Dąży się do realistycznego przedstawiania postaci. Są one pełne wdzięku, spokoju, statyczne. Mają swobodne gesty i mimikę twarzy, przypominają rzeźby antyczne.

    

 

Malarstwo gotyckie

 

Witraż - ozdobne wypełnienie okna, wykonane z kawałków kolorowego szkła wprawianych w ołowiane ramki.

  

 

Fresk - malowidło na ścianie (na mokrym tynku)

 

—Popularnym w tym okresie stało się malarstwo tablicowe, czyli obrazy malowane temperą na desce.  (Sąd Ostateczny)