Dojrzałe
Średniowiecze (XI-XII w.)
W sztuce dominuje styl romański. W literaturze zaczyna się
kształtować, obok piśmiennictwa łacińskiego, również twórczość w językach
narodowych. (to zjawisko potrwa aż do końca XV wieku).
Schyłkowe Średniowiecze - tzw. Jesień Średniowiecza (XIV-XV
w.)
W sztuce dominuje styl gotycki. Pojawiają
się pierwsze zwiastuny kolejnej epoki.
SZTUKA
romańska i gotycka
Cechy charakterystyczne architektury romańskiej:
■ grube mury,
■ sklepienie kolebkowe (o
kształcie walca, ciężkie, masywne) lub krzyżowe (dwie skrzyżowane kolebki,
tworzące krzyż),
a.kolebkowe, b. klasztorne, c. kolebkowe z lunetami d.
beczułkowe, e. krzyżowe, f. krzyżowo-żebrowe
■ prostota form,
■ mało zdobień, w
kościołach jedynie rzeźby bądź płaskorzeźby,
■ budowle z zasady są
obronne,
■ okna małe, wąskie jak
strzelnice, położone wysoko, zakończone półkolistym łukiem,
■ jedna lub trzy nawy, z
których środkowa jest największa,
■ mroczne wnętrza,
■ ołtarz zorientowany na
wschód (w stronę grobu Chrystusa).
Rzeźba
romańska
Rzeźba romańska
podporządkowana była architekturze. Wypełniała przeznaczone dla niej miejsca w
portalach, tympanonach, niszach i kapitelach kolumn. Tematyka kamiennych rzeźb związana była głównie z
Testamentem, a także Żywotami Świętych. Częste pojawiały się również motywy
zwierzęce i roślinne symbolizujące, m.in. walkę dobra ze złem. Była to tak
zwana "Biblia dla ubogich", ponieważ przybliżała osobom nie umiejącym
czytać (czyli większości społeczeństwa) prawdy wiary i następstwa ich
nieprzestrzegania.
Cechy rzeźby
romańskiej
● przewaga płaskorzeźb (reliefów), niewielka ilość rzeźb wolno
stojących,
● bliskie związki rzeźby z architekturą,
● wykonanie rzeźb w kamieniu, rzadziej w drewnie,
● upodobanie rzeźbiarzy do scen ilustrujących Pismo Święte,
● zdobienie portali (obramowania drzwi wejściowych), kapiteli kolumn i ich trzonów, umieszczanie rzeźb w
niszach,
● stosowanie prawa ram - figurki bohaterów komponowano, tak aby mieściły się
one w kwadracie,
● anonimowość artystów,
Malarstwo
romańskie
Malarstwo
było podobnie jak rzeźba związane z budowlami, głównie kościelnymi. Tworzono freski
- malowidła wykonywane na ścianach, mozaiki (to wpływ Bizancjum,
widoczny zwłaszcza we Włoszech), witraże i miniatury (ilustrowano ręcznie
księgi, plakietki, puzderka). Malowano w charakterystyczny sposób: najpierw
obrysowywano kontur postaci, później zaś kolorowano. Postaci zazwyczaj
występowały na złotym i srebrnym tle. Tematyka była głównie biblijna, często
malowano także motywy roślinne.
Cechy charakterystyczne
architektury gotyckiej:
■ monumentalizm budowli,
■ kościoły wysokie,
smukłe, jasno oświetlone,
■ akcentowanie kierunków
wertykalnych (w górę),
■ sklepienie
krzyżowo-żebrowe,
■ ostre łuki,
■ mury silnie przeprute,
■ ogromne okna, zajmujące
często całe ściany, zakończone ostrym łukiem, wypełnione witrażami (obrazami
tworzonymi z kawałków kolorowego szkła),
■ kościoły zwykle
trzynawowe (rzadko 5), bazyliki z półkolistym chórem,
■ nad głównym portalem
zwykle mieściła się rozeta
■ (okrągłe okno z
witrażem).
W gotyku budowle
odznaczały się dużą lekkością w stosunku do budowli romańskich. Miały one wiele
okien, wypełnianych zazwyczaj witrażami, strzeliste wieże, bogato zdobione
portale.
Rzeźba gotycka
Najpiękniejsze
rzeźby znajdziemy w kościołach – w portalach - obramowaniach wrót, a w
tympanonie – kunsztowną kompozycję reliefową. Zdobnictwo tego typu wykorzystuje
formy ornamentalne, mające swoje źródło w świecie roślin. Postać ludzka oddana
jest we właściwych proporcjach, ma naturalną postawę i gesty.
Rzeźba gotycka to także często monumentalne posągi, wykorzystywane jako ozdoba
katedr – zespolone z architekturą. Przedstawiają one zazwyczaj Maryję i
świętych, pojawiają się jednak także osoby świeckie. Występują zarówno
pojedyncze figury, jak i grupy postaci. Dąży się do realistycznego
przedstawiania postaci. Są one pełne wdzięku, spokoju, statyczne. Mają swobodne
gesty i mimikę twarzy, przypominają rzeźby antyczne.
Malarstwo
gotyckie
Witraż - ozdobne wypełnienie
okna, wykonane z kawałków kolorowego szkła wprawianych w ołowiane ramki.
Fresk -
malowidło na ścianie (na mokrym tynku)
Popularnym w tym okresie stało się malarstwo tablicowe,
czyli obrazy malowane temperą na desce. (Sąd
Ostateczny)